ΤΟ ΣΎΜΠΑΝ

Γενικά

Ως Σύμπαν εννοούμε στην καθομιλουμένη το σύνολο των πραγμάτων που υπήρξαν, υπάρχουν ή θα υπάρξουν ποτέ, το σύνολο δηλαδή των όντων. Ειδικότερα, λέγοντας σύμπαν στην επιστήμη εννοούμε συνήθως ολόκληρο το χωροχρονικό συνεχές, καθώς και το σύνολο της ύλης και της ενέργειας που περικλείει.

Το σύμπαν ως σύνολο των απανταχού υπαρχόντων «υλικών» σωμάτων αποτελεί αντικείμενο μελέτης της επιστήμης της Αστρονομίας και των επιμέρους κλάδων αυτής.

Ορισμός

Ανεξάρτητα όμως του παραπάνω γενικού προσδιορισμού ως συνόλου πάντων των υλικών σωμάτων, δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει και το γεγονός ότι οι διάφορες μορφές ενέργειας όπως το φως, η θερμότητα, ο ηλεκτρισμός, κ.λ.π. συνδέονται με τα υλικά σώματα. Και επειδή κατά τη σύγχρονη Φυσική δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ ύλης και ενέργειας, αφού η μεν ύλη «εξαϋλούμενη» γίνεται ενέργεια, η δε ενέργεια «υλοποιούμενη» είναι δυνατόν να μετατραπεί σε ύλη, μπορούμε να ορίσουμε εκ του ασφαλέστερου ότι:

Σύμπαν είναι το συνολικό ποσό της υπάρχουσας ύλης και ενέργειας.
Βέβαια η έννοια του Σύμπαντος συνδέεται και με εκείνη του χώρου μέσα στον οποίο υπάρχουν τα υλικά σώματα ή απαντάται και μεταδίδεται ενέργεια σε οποιαδήποτε μορφή της.

Σχήμα

Το Σύμπαν δεν είναι ούτε «άμορφο» αλλά και ούτε «άπειρο», αλλά έχει πέρατα.

Όσο κι αν, εκ πρώτης όψεως, καθίσταται αυτό δυσπαράδεκτο, γεγονός είναι ότι οι έρευνες της τελευταίας 50ετίας συγκλίνουν σ΄ αυτή την άποψη, ότι δηλαδή το Σύμπαν είναι περιορισμένο, είναι «περατό» και που πρώτος κατέληξε σ΄ αυτό (το συμπέρασμα) ο Γερμανοεβραίος φυσικός Αϊνστάιν (A. Einstein) (1879-1955), δια της εισηγήσεώς του περί της θεωρίας της σχετικότητας.

Έτσι καταλήγουμε να θεωρούμε το σχήμα του Σύμπαντος ότι είναι (το πιθανότερο) υπερσφαιρικό.

• Υπερσφαίρα ονομάζεται η σφαίρα της οποίας η ακτίνα συνεχώς («εν χρόνω»)μεταβάλλεται.

Τούτο σημαίνει ότι το Σύμπαν μοιάζει με μπαλόνι που συν τω χρόνω αυτό διογκούται, διαστέλλεται. Και αυτή η διαστολή συνεχίζεται από τη δημιουργία του μέχρι σήμερα.

Έκταση

Επειδή οι αποστάσεις μεταξύ των μελών του Σύμπαντος, των ουρανίων σωμάτων, είναι πάρα πολύ μεγάλες κατέστη ανάγκη στην Αστρονομία να γίνει χρήση μιας μεγάλης μονάδας μήκους που ονομάζεται έτος φωτός και που δεν είναι τίποτε άλλο από το μήκος που διανύει το φως, με τη γνωστή ταχύτητά του, των 300,000 km το δευτερόλεπτο, συνεχώς επί ένα έτος.

Αν βρούμε τον αριθμό των δευτερολέπτων που περιέχονται σε ένα έτος και τον πολλαπλασιάσουμε με τη ταχύτητα του φωτός τότε βρίσκουμε ότι το έτος φωτός ισούται με 9.465×10¹² km ή πιο στρογγυλά, προς 9.5 τρισεκατομμύρια km. Ο δε συμβολισμός του είναι ε.φ.

Παρά τη μεγάλη ισχύ των σημερινών τηλεσκοπίων το πέρας του Σύμπαντος δεν είναι καν... αντιληπτό!

Από το αστεροσκοπείο του Πάλομαρ (Palomar), όπου βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια του κόσμου, διακρίνονται ουράνια σώματα και πέραν της απόστασης των 2 δισεκατομμυρίων ε.φ. Επίσης από τα μεγάλα ραδιοτηλεσκόπια είναι δυνατόν οι αστρονόμοι να διεισδύσουν στο χώρο του Σύμπαντος μέχρι των έξι δισεκατομμυρίων ε.φ. Και όμως το Σύμπαν τελικά είναι τόσο μεγάλο που θα χρειασθεί να κατασκευασθούν πολύ μεγαλύτερα τηλεσκόπια για να κατορθωθεί να γίνει αντιληπτή η όλη έκτασή του.

Υπολογίσθηκε δε ότι η ακτίνα του Σύμπαντος είναι της τάξεως των 10 δισεκατομμυρίων ε.φ. ή και... μεγαλύτερη.
Ταυτόσημος όρος στην έρευνα του Σύμπαντος καθιερώθηκε ο όρος Διάστημα.

Διαίρεση

Όλα τα ουράνια σώματα του Σύμπαντος ανήκουν σε δύο συστήματα:

1. Το Ηλιακό σύστημα ή Κοπερνίκειο σύστημα* στο οποίο περιλαμβάνονται ο Ήλιος, οι Πλανήτες, οι δορυφόροι τους, οι Κομήτες, οι διάττοντες αστέρες, οι αερόλιθοι και οι βολίδες.
2. Το Σύστημα των απλανών που περιλαμβάνει τους Απλανείς και τα νεφελώματα.

(*)Ονομάζεται ηλιακό σύστημα επειδή ο Ήλιος είναι το κέντρο του συστήματος και Κοπερνίκειο από το όνομα του αστρονόμου, που βασιζόμενος στη θεωρία των Πυθαγορείων, απέδειξε ότι ο Ήλιος είναι ακίνητος και περί αυτόν περιφέρονται η Γη, οι Πλανήτες και οι δορυφόροι τους. Προ του Κοπερνικείου συστήματος ήταν σε χρήση το Πτολεμαϊκό σύστημα όπου η Γη ήταν το κέντρο ακίνητη και περί αυτής περιφέρονταν ο Ήλιος, οι Πλανήτες και οι δορυφόροι τους.

Είδη ουρανίων σωμάτων

Γενικά τα ουράνια σώματα διακρίνονται σε πλανήτες και απλανείς ή αστέρες .
Α. Πλανήτες (Planets) είναι τα ουράνια σώματα που κινούνται (πλανώνται) γύρω από τον Ήλιο σε ελλειπτικές τροχιές σύμφωνα με τους Νόμους του Κέπλερ.
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα των Πλανητών είναι:

1. Μεταβάλλονται οι γωνιώδεις αποστάσεις μεταξύ τους και σε σχέση με τους απλανείς.
2. Είναι σώματα ετερόφωτα.
3. Το εκπεμπόμενο από αυτούς φως είναι σταθερό.
4. Παρατηρούμενοι με τηλεσκόπιο μεγεθύνονται λόγω της μικρής σχετικά απόστασης.

Κυριότερος πλανήτης του Ηλιακού συστήματος είναι η Γη.
Β. Απλανείς ή Αστέρες (Stars) χαρακτηρίζονται οι λίαν απομακρυσμένοι ήλιοι, δηλαδή οι αστέρες που μένουν ακίνητοι στο χώρο (δεν πλανώνται). Χαρακτηριστικά γνωρίσματα των απλανών είναι:

1. Δεν μεταβάλλονται οι μεταξύ τους γωνιώδεις αποστάσεις.
2. Είναι σώματα αυτόφωτα
3. Παρατηρούμενοι με τηλεσκόπιο δεν μεγεθύνονται λόγω της πολύ μεγάλης απόστασης.
4. Το εκπεμπόμενο απ΄ αυτούς φως δεν είναι σταθερό, αλλά παρουσιάζει στίλβη.

(Άρθρο από Ελληνική Εγκυκλοπαίδια)

ΤΡΥΠΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ