ΑΣΤΕΡΙΣΜΟΙ

Αστερισμοί στο νυχτερινό ουρανό

 

Αστερισμό ονομάζουμε το κάθε αυθαίρετο τμήμα της ουράνιας σφαίρας ή θόλου που περιέχει μια κάπως ξεχωριστή ομάδα άστρων. Αυτή η κατάτμηση στηρίχθηκε στα σχήματα που δημιουργούσαν οι πιο φωτεινοί αστέρες, στα οποία οι άνθρωποι διέκριναν ομοιότητες με ζώα (κυρίως), θεότητες και πράγματα του περιβάλλοντός τους. Οι αρχαιότεροι αστερισμοί ορίσθηκαν στην αρχαία Μεσοποταμία και υιοθετήθηκαν από τους αρχαίους `Ελληνες, οι οποίοι τους εμπλούτισαν με τη μυθολογία τους, και μας παρέδωσαν σχεδόν όλους τους αστερισμούς που είναι ορατοί από τα βόρεια γεωγραφικά πλάτη.
Οι δύσκολα ορατοί ή αόρατοι από την Ευρώπη νότιοι αστερισμοί, ορίσθηκαν από τους πρώτους Ευρωπαίους ναυτικούς που ταξίδεψαν στις νότιες θάλασσες, μετά την Αναγέννηση, γι' αυτό και έχουν ονόματα όχι μυθολογικά, αλλά πολλές φορές οργάνων ή εργαλείων του πλοίου, κρίσιμων κάποτε για την επιβίωσή τους, π.χ. Αντλία, Πυξίς.

Αστερισμός του Λύκου.

Σήμερα γίνονται επίσημα αποδεκτοί από τους αστρονόμους 88 αστερισμοί , μετά από απόφαση της Διεθνούς Αστρονομικής Ενώσεως (IAU), με καλά καθορισμένα όρια. Συγκεκριμένα, η IAU ανέθεσε στον Βέλγο αστρονόμο Eugène Delporte το καθήκον αυτό.

Στο Α΄ Συνέδριο της Διεθνούς Αστρονομικής Ενώσεως, που έγινε στη Ρώμη το 1922, αποφασίστηκε αφ’ ενός μεν ο τρόπος ονομασίας των αστέρων, αφ’ ετέρου δε αναγνωρίστηκαν οι 88, έκτοτε παραδεκτοί αστερισμοί. Στις δύο επόμενες συνεδριάσεις της, το 1925 και το 1928, καθορίστηκαν τα ακριβή όρια του κάθε αστερισμού στον ουρανό και το αποτέλεσμα υιοθετήθηκε επισήμως το έτος 1930.

Η επίσημη διεθνής ονομασία που δέχεται η IAU για τον κάθε αστερισμό είναι η λατινική, και οι επαγγελματίες αστρονόμοι χρησιμοποιούν συνήθως την επίσημη συντομογραφία αυτής της ονομασίας, που αποτελείται πάντα από 3 γράμματα.

Η Μεγάλη Άρκτος.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αστερισμού αποτελεί η Μεγάλη `Αρκτος (Μεγάλη Αρκούδα) που στη Γαλλία ονομάζεται «Κουτάλα» και στην Αμερική Big Dipper (σκεύος για άντληση νερού).

Τα αστέρια που δημιουργούν τον αστερισμό ούτε έχουν σχέση μεταξύ τους, ούτε βρίσκονται στον ίδιο παρατηρήσιμο επίπεδο αλλά σε διαφορετικές αποστάσεις από τη Γη. Αν παρατηρούσαμε τον ουρανό από κάποια διαφορετική οπτική γωνία μέσα στον Γαλαξία, θα βλέπαμε εντελώς διαφορετικούς αστερισμούς.
Με την πάροδο δεκάδων χιλιάδων χρόνων οι αστερισμοί αλλάζουν αργά μορφή και σχήμα, λόγω της διαφορετικής ταχύτητας και φοράς στην κίνηση του κάθε αστέρα, όμως αυτό δεν αναιρεί την πρακτική σημασία που είχαν για τον προσανατολισμό και τον καθορισμό της χρονικής στιγμής. Ειδικά στη ναυσιπλοΐα, μεγάλη ήταν η σημασία τους πριν την εφεύρεση της πυξίδας, αφού οι ναυτικοί βασίζονταν στην παρατήρηση των αστερισμών για να μπορέσουν να προσανατολιστούν το βράδυ (τέτοια οδηγία παρέχεται στον Οδυσσέα για το τελικό τμήμα του ταξιδιού του στην Οδύσσεια). Μπορεί λοιπόν κανείς να πει ότι οι αστερισμοί είχαν έναν ξεχωριστό ρόλο στην εξάπλωση των ανθρώπων σε νέα μέρη. Η αξία τους διαφαίνεται μέσα από τους μύθους που ταυτίζονται με αυτούς και την πανάρχαιη αναφορά τους σε σημαντικά γραπτά κείμενα του ανθρώπου.



Παρακάτω είναι ο κατάλογος των αστερισμών που δημιουργήθηκε το 1922 από την Διεθνή Αστρονομική Ένωση.

Όνομα	Λατινικό όνομα	Αστρον. σύμβολο
Αετός	Aquila	Aql
Αιγόκερως	Capricornus	Cap
Αλώπηξ	Vulpecula	Vul
Ανδρομέδα	Andromeda	And
Αντλία	Antlia	Ant
Άρκτος Μεγάλη	Ursa Major	UMa
Άρκτος Μικρή	Ursa Minor	UMi
Ασπίς	Scutum	Sct
Βέλος	Sagitta	Sge
Βοώτης	Bootes	Boo
Βωμός	Ara	Ara
Γερανός	Grus	Gru
Γλύπτης	Sculptor	Scu
Γλυφείον	Caelum	Cae
Γνώμων	Norma	Nor
Δελφίνι	Delphinus	Del
Διαβήτης	Circinus	Cir
Δίδυμοι	Gemini	Gem
Δίκτυον	Reticulum	Ret
Δοράς	Dorado	Dor
Δράκων	Draco	Dra
Εξάς	Sextans	Sex
Ζυγός	Libra	Lib
Ηνίοχος	Auriga	Aur
Ηρακλής	Hercules	Her
Ηριδανός	Eridanus	Eri
Ινδός	Indus	Ind
Ιππάριον	Equuleus	Equ
Ιστία	Vela	Vel
Ιχθείς	Pisces	Psc
Ιχθύς Ιπτάμενος	Volans	Vol
Ιχθύς Νότιος	Piscis Austrinus	PsA
Καμηλοπάρδαλις	Camelopardalis	Cam
Κάμινος	Fornax	For
Καρκίνος	Cancer	Cnc
Κασσιόπη	Cassiopeia	Cas
Κένταυρος	Centaurus	Cen
Κήτος	Cetus	Cet
Κηφεύς	Cepheus	Cep
Κόμη Βερενίκης	Coma Berenices	Com
Κόραξ	Corvus	Crv
Κρατήρ	Crater	Crt
Κριός	Aries	Ari
Κύκνος	Cygnus	Cyg
Κύνες Θηρευτικοί	Canes Venatici	CVn
Κύων Μέγας	Canis Major	CMa
Κύων Μικρός	Canis Minor	CMi
Λαγωός	Lepus	Lep
Λέων	Leo	Leo
Λέων Μικρός	Leo Minor	LMi
Λυγξ	Lynx	Lyn
Λύκος	Lupus	Lup
Λύρα	Lyra	Lyr
Μικροσκόπιον	Microscopium	Mic
Μονόκερως	Monoceros	Mon
Μυία	Musca	Mus
Οκρίβας	Pictor	Pic
Οκτάς	Octans	Oct
Οφιούχος	Ophiuchus	Oph
Όφις	Serpens	Ser
Παρθένος	Virgo	Vir
Περιστερά	Columba	Col
Περσεύς	Perseus	Per
Πήγασος	Pegasus	Peg
Πρύμνη	Puppis	Pup
Πτηνόν	Apus	Aps
Πυξίς	Pyxis	Pyx
Σαύρα	Lacerta	Lac
Σκορπιός	Scorpius	Sco
Σταυρός Νότιος	Crux	Cru
Στέφανος Βόρειος	Corona Borealis	CrB
Στέφανος Νότιος	Corona Austalis	CrA
Ταύρος	Taurus	Tau
Ταώς	Ραvο	Pav
Τηλεσκόπιον	Telescopium	Tel
Τοξότης	Sagittarius	Sgr
Τουκάνα	Tucana	Tuc
Τράπεζα	Mensa	Men
Τρίγωνον	Triangulum	Tri
Τρίγωνον Νότιον	Triangulum Australe	TrA
Τρόπις	Carina	Car
Ύδρα	Hydra	Hya
Ύδρος	Hydrus	Hyi
Υδροχόος	Aquarius	Aqr
Φοίνιξ	Phoenix	Phe
Χαμαιλέων	Chamaeleon	Cha
Ωρίων	Orion	Ori
Ωρολόγιον	Horologium	Hοr																		ΝΙΤΣΑ ΡΕΑ Α’3